Ποιοι Άγιοι τιμώνται από την Εκκλησία από το Πάσχα έως την Πεντηκοστή
Η επενέργεια του Πάσχα είναι πολύ ισχυρή για τον Ορθόδοξο Χριστιανό καθώς διαρκεί ακόμη 50 ημέρες μετά από την Κυριακή της Ανάστασης. Καθώς διανύουμε ακόμη την εβδομάδα του Πάσχα, της «Διακαινησίμου» όπως λέγεται σωστά, κάθε μέρα σχεδόν έχει τη δική της σημασία, τον δικό της συμβολισμό και μια ιδιαίτερη αξία. Μάλιστα, όλες μαζί οι γιορτές από την Κυριακή του Πάσχα έως του Αγίου Πνεύματος και μια Κυριακή μετά, των Αγίων Πάντων, αποτελούν την «περίοδο του Πεντηκοσταρίου» και οι ύμνοι τους περιλαμβάνονται στο βιβλίο «Πεντηκοστάριο».
Γιατί είναι κινητές οι εορτές έως του Αγίου Πνεύματος
Είναι προφανές ότι οι γιορτές αυτές είναι κινητές, δηλαδή γιορτάζονται κάθε χρόνο την ίδια μέρα της εβδομάδας, αλλά διαφορετική ημερομηνία καθώς όλες εξαρτώνται από την ημερομηνία του Πάσχα. Ως γνωστόν, το Πάσχα είναι κινητή εορτή (η ημερομηνία της εξαρτάται από την πρώτη πανσέληνο της Άνοιξης), επειδή το εβραϊκό ημερολόγιο είναι σεληνιακό, άρα το εβραϊκό Πάσχα (η γιορτή της διάβασης του Μωυσή από την Ερυθρά Θάλασσα) καθορίζεται από τη θέση της Σελήνης.
Επειδή μάλιστα ο Ιησούς Χριστός σταυρώθηκε την παραμονή του εβραϊκού Πάσχα (Μεγάλη Πέμπτη για τη Χριστιανοσύνη) και αναστήθηκε μια μέρα μετά το Πάσχα (έτσι έδωσε στο Πάσχα τη σημασία του περάσματος από το θάνατο στη ζωή, γι’ αυτό η εορτή της Ανάστασής Του ονομάστηκε Πάσχα – βλ. και Α΄ προς Κορινθίους, κεφ. 5, στίχος 7, μέσα στην Καινή Διαθήκη), οι Χριστιανοί από τον 4ο αιώνα μ.Χ. (η 1η Οικουμενική Σύνοδος) αποδέχτηκαν την πρωτοχριστιανική παράδοση να καθορίζεται η ημερομηνία του Πάσχα με βάση τις κινήσεις της Σελήνης.
Ο δημοφιλής Άγιος Γεώργιος ο Τροπαιοφόρος
Κανονικά η Εκκλησία μας Τον τιμά στις 23 Απριλίου και εφόσον το Πάσχα πέσει μετά την ημερομηνία αυτή, τότε η γιορτή μετακινείται για τη Δευτέρα μετά το Πάσχα. Πρόκειται για τον κοσμαγάπητο ηρωικό μεγαλομάρτυρα του 303 μ.Χ., ο οποίος εορτάζεται με ξεχωριστή λαμπρότητα σε όλη την Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Κρήτη, όπου αμέτρητοι Χριστιανοί φέρουν το όνομά του.
Οι Άγιοι Νεομάρτυρες Ραφαήλ, Νικόλαος και Ειρήνη, οι θαυματουργοί
Οι Άγιοι Νεομάρτυρες Ραφαήλ, Νικόλαος και Ειρήνη οι θαυματουργοί εορτάζονται την Τρίτη του Πάσχα. Ο Άγιος Ραφαήλ ήταν στρατιωτικός γιατρός με ανώτατο βαθμό στο βυζαντινό στρατό τον 15ο αιώνα μ.Χ. Κάποια στιγμή, υπακούοντας σε μια έντονη εσωτερική παρόρμηση, παραιτήθηκε από το αξίωμά του για να γίνει μοναχός, αρχικά στη Μακεδονία και στη συνέχεια στην Ιερά Μονή της Υπεραγίου Θεοτόκου, στο λόφο των Καρυών, στη Μυτιλήνη. Εκεί έζησε αγιασμένη ζωή, όπως και ο διάκονος της μονής, ο νεαρός Άγιος Νικόλαος.
Το 1463 (10 χρόνια μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης) το νησί δέχτηκε επίθεση των Οθωμανών Τούρκων και κατελήφθη. Οι επιδρομείς επιτέθηκαν στη μονή και υπέβαλαν τον Άγιο σε φρικτά βασανιστήρια πολλών ημερών, μέχρι θανάτου. Τότε βασανίστηκαν και θανατώθηκαν επίσης ο Άγιος διάκονος Νικόλαος και η μικρή σε ηλικία, Ειρήνη, κόρη του προεστού της περιοχής, Βασιλείου, μαζί με το αδελφάκι της. Βασανίστηκαν και θανατώθηκαν επίσης ο πατέρας της Ειρήνης, η μητέρα της και ο δάσκαλος Θεόδωρος.
Τη δεκαετία του 1960, μετά από πολλές εμφανίσεις των Αγίων σε κατοίκους της περιοχής, ανακαλύφθηκαν τα οστά τους και έγιναν γνωστές οι λεπτομέρειες του μαρτυρίου τους, που τις αποκάλυψαν οι ίδιοι.
Στον τόπο του μαρτυρίου τους ανοικοδομήθηκε η ερειπωμένη Ιερά Μονή και, λόγω των αναρίθμητων εμφανίσεων και θαυμάτων των Αγίων σε ανθρώπους σε ολόκληρη την Ελλάδα και στο εξωτερικό, η μονή τους στη Μυτιλήνη εξελίχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα ορθόδοξα πνευματικά κέντρα της χώρας. Πολλοί ναοί ιδρύθηκαν για να τους τιμήσουν σε διάφορα μέρη και πολλοί Ορθόδοξοι Χριστιανοί φέρουν το όνομα Ραφαήλ, οι οποίοι κατά κανόνα γεννήθηκαν μετά από θερμές προσευχές των γονιών τους προς τους Αγίους, επειδή υπήρχε ιατρικό πρόβλημα τεκνοποίησης.
Ο Άγιος Απόστολος και ευαγγελιστής Μάρκος
Τιμάται στις 25 Απριλίου ή την Τρίτη του Πάσχα. Πρόκειται για το συγγραφέα του κατά Μάρκον ευαγγελίου, έναν από τους πρώτους χριστιανούς αποστόλους στην Αφρική (Αίγυπτο), στενό συνεργάτη του αποστόλου Πέτρου, που τον χαρακτηρίζει «υιό του» στη Β΄ επιστολή Πέτρου στην Καινή Διαθήκη. Η μητέρα του Αγίου Μάρκου, Μαρία (Αγία της Εκκλησίας μας), ήταν μαθήτρια του Κυρίου και στο σπίτι της, κατά την παράδοση, συνέβη το γεγονός της Πεντηκοστής και πιθανόν ο Μυστικός Δείπνος. Η συγκέντρωση των πρώτων Χριστιανών στο σπίτι της αναφέρεται από τον ευαγγελιστή Λουκά στις Πράξεις των Αποστόλων (Κεφ. 12, στίχος 12).
Εορτάζεται την Παρασκευή του Πάσχα εις μνήμη της εύρεσης της εικόνας της Θεοτόκου και πηγής με αγίασμα στην Κωνσταντινούπολη τον 5ο αιώνα μ.Χ. από τον μετέπειτα αυτοκράτορα του Βυζαντίου. Άγιο Λέοντα Α΄ τον Θράκα (457-474 μ.Χ., εορτάζει 20 Ιανουαρίου). Όταν έγινε αυτοκράτορας, ο Άγιος Λέων οικοδόμησε εκεί ναό προς τιμήν της Θεοτόκου, στον οποίο, μέσω του αγιάσματος, πραγματοποιήθηκαν, σε διάστημα 1.000 χρόνων, πολλές θεραπείες και θαύματα.
Δυστυχώς τον ναό γκρέμισαν οι Τούρκοι για να φτιάξουν, με τα οικοδομικά υλικά, το τέμενος του σουλτάνου Βαγιαζήτ. Η δεξαμενή εκείνου του αγιάσματος, που διασώζεται μέχρι τις μέρες μας μαζί με ένα ναό που κατόρθωσαν να οικοδομήσουν αργότερα οι Χριστιανοί, ονομάζεται σήμερα «αγίασμα του Μπαλουκλή». Μπαλουκλή στα τουρκικά σημαίνει «τόπος με ψάρια» και στη δεξαμενή εκείνη, σύμφωνα με παλαιό θρύλο, επέστρεψαν, αφού ζωντάνεψαν, τα μισοτηγανισμένα ψάρια ενός μοναχού, ο οποίος είχε πει: «Αν στ’ αλήθεια μπήκαν οι Τούρκοι στην Πόλη, να ζωντανέψουν αυτά τα ψάρια και να ξαναπέσουν στο νερό».
Η Θεοτόκος χαρακτηρίζεται Ζωοδόχος Πηγή, που σημαίνει ότι είναι μια πηγή που δέχτηκε μέσα της τη ζωή όλων των ανθρώπων, που είναι ο Χριστός.
Την Παρασκευή του Πάσχα, ημέρα που τιμάται η εύρεση του αγιάσματος, εορτάζουν οι Ορθόδοξες Χριστιανές γυναίκες που φέρουν τα ονόματα Ζωή και Πηγή.
Ο Άγιος Θωμάς εορτάζεται την Κυριακή του Θωμά, επόμενη Κυριακή από το Πάσχα. Ο Αγιος απόστολος Θωμάς αγαπούσε πολύ τον Ιησού Χριστό, γι’ αυτό και, πριν το τελευταίο Του ταξίδι στα Ιεροσόλυμα, είχε πει στους άλλους αποστόλους: «Ας πάμε να πεθάνουμε κι εμείς μαζί Του» (Ιω. 11, 16).
Είναι γνωστό ότι, μετά την ανάσταση του Χριστού και την εμφάνισή Του στους αποστόλους, ενώ απουσίαζε ο Θωμάς, εκείνος αμφισβήτησε το γεγονός, οπότε, οκτώ ημέρες αργότερα, ο Κύριος εμφανίστηκε ξανά στους μαθητές Του, παρόντος του Θωμά, και τον κάλεσε να βάλει το δάχτυλό του στα σημάδια από τα καρφιά και την παλάμη του στην πληγωμένη πλευρά Του, όπως είχε πει ότι θεωρούσε προϋπόθεση για να πιστέψει.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά αυτό το γεγονός την Κυριακή μετά το Πάσχα και την ονομάζει «Κυριακή του Θωμά», ενώ η μνήμη του Αγίου Θωμά τιμάται στις 6 Οκτωβρίου, εορτή όμως πολύ λιγότερο γνωστή από την Κυριακή του Θωμά.
Οι Πατέρες της Εκκλησίας, καθώς και η υμνογραφία της ημέρας, τονίζουν ότι η δυσπιστία του Θωμά έγινε σεβαστή και αποδεκτή από το Χριστό – ο οποίος ανταποκρίθηκε στο αίτημά του και εμφανίστηκε ειδικά γι’ αυτόν – επειδή προήλθε από ειλικρινή πόθο εύρεσης της αλήθειας και όχι από εγωισμό ή προκατάληψη ή υποκρισία.
Μετά την Πεντηκοστή, ο Άγιος Θωμάς πουλήθηκε ως δούλος στην Ινδία, όπου μετέφερε με σοφία και τόλμη το μήνυμα του Ευαγγελίου και έφερε πολλούς ανθρώπους στο Χριστιανισμό. Τελικά όμως συνελήφθη από κάποιον βασιλιά και θανατώθηκε, προσφέροντας τη ζωή Του για το Δάσκαλό Το.
Οι Άγιες Μυροφόρες και Άγιοι Νικόδημος και Ιωσήφ από την Αριμαθαία
Πρόκειται για τους «κρυφούς μαθητές» του Κυρίου και τιμώνται την Κυριακή των Μυροφόρων, τρίτη Κυριακή από το Πάσχα. Την Κυριακή αυτή (μετρώντας ως πρώτη την ίδια την Κυριακή του Πάσχα) η Εκκλησία τοποθέτησε την εορτή των Αγίων μαθητριών του Κυρίου, που κατανίκησαν το φυσικό φόβο τους και ήρθαν χαράματα στον Πανάγιο Τάφο για να αλείψουν με μύρα (αρώματα) το σώμα Του, σύμφωνα με τα ιουδαϊκά έθιμα.
Όμως το μνημείο (ο Τάφος) ήταν άδειος, άγγελος Κυρίου τις ενημέρωσε ότι ο Κύριος αναστήθηκε και στη συνέχεια ο Ίδιος ο Κύριος τις συνάντησε και μίλησε μαζί τους – είναι η πρώτη εμφάνιση του αναστάντος Χριστού, που έκανε αυτή την τιμή στις γυναίκες. Έκανε μάλιστα τις γυναίκες «ευαγγελίστριες» και αποστόλους των ανδρών, γιατί τις επιφόρτισε με την αποστολή να πληροφορήσουν τους μαθητές Του το γεγονός της Ανάστασης.
Κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας, Μυροφόρος ήταν και η Θεοτόκος (είναι η «άλλη Μαρία» του Ευαγγελίου ή η «Μαρία Ιακώβου»). Γι’ αυτό στην εικόνα της συνάντησης των Μυροφόρων με τον Κύριο πάντοτε απεικονίζεται και εκείνη.
Την ίδια μέρα τιμάται η μνήμη των δύο Ιουδαίων αξιωματούχων που αποκαθήλωσαν τον Κύριο από το Σταυρό (αφού ζήτησαν το Σώμα Του από τον Πιλάτο) και ανέλαβαν την ταφή Του. Είναι οι Άγιοι Νικόδημος και Ιωσήφ από την Αριμαθαία. Ο Άγιος Νικόδημος εμφανίστηκε μια νύχτα και συνομίλησε με τον Κύριο και, όταν το Ιουδαϊκό Συνέδριο συνωμοτούσε για να Τον σκοτώσει, προσπάθησε να Τον υπερασπιστεί, αλλά χωρίς επιτυχία (κατά Ιωάννην, κεφ. 3, και 7, 50-52).
Ο άγιος Ιωσήφ, κατά την παράδοση, κήρυξε το Ευαγγέλιο μέχρι τη Βρετανία και είναι ένας από τους αποστόλους των Βρετανών, μαζί με τον άγιο Αριστόβουλο, έναν από τους 70 Αποστόλους.
Η Κυριακή του Παραλύτου
Η τέταρτη και η έκτη Κυριακή από το Πάσχα είναι αντίστοιχα η Κυριακή του Παραλύτου και η Κυριακή του Τυφλού, που παίρνουν τα ονόματά τους από τις διηγήσεις θαυμάτων του Κυρίου (που συνέβησαν πριν τη σταύρωσή Του), οι οποίες διαβάζονται στο Ευαγγέλιο κατά τη θεία λειτουργία.
Η Αγία μεγαλομάρτυς και ισαπόστολος Φωτεινή (Κυριακή της Σαμαρείτιδος, πέμπτη Κυριακή από το Πάσχα), ή Αγία Φωτεινή είναι η Σαμαρείτισσα που αναφέρεται στο κεφ. 4 του κατά Ιωάννην ευαγγελίου, ότι συνάντησε τον Κύριο και συνομίλησε μαζί Του στο πηγάδι του Ιακώβ, στη Σαμάρεια. Μετά τη συνομιλία αυτή, η ίδια, αλλά και πολλοί Σαμαρείτες, πίστεψαν στο Χριστό.
Από την ιστορία της Εκκλησίας γνωρίζουμε ότι, μετά την ανάσταση του Κυρίου και την Πεντηκοστή, η Αγία ταξίδεψε σε διάφορα μέρη εξαπλώνοντας το μήνυμα του Χριστιανισμού, όπως και οι απόστολοι, αλλά και άλλες Αγίες μαθήτριες του Κυρίου. Γι’ αυτό η Εκκλησία τη χαρακτήρισε Ισαπόστολο.
Κατά το διωγμό των Χριστιανών από τον αυτοκράτορα Νέρωνα (η κόρη του οποίου Δομνίνα είχε μεταστραφεί στο χριστιανισμό μετά τη γνωριμία της με την Αγία), η Αγία Φωτεινή συνελήφθη στη Ρώμη μαζί με τις αδελφές της Ανατολή, Φωτώ, Φωτίδα, Παρασκευή και Κυριακή, τους γιους της Βίκτορα και Ιωσή (που ήταν πλέον ενήλικες) και το δούκα Σεβαστιανό και όλοι θανατώθηκαν με φρικτά βασανιστήρια.
Η μνήμη της αγίας Φωτεινής τιμάται στις 26 Φεβρουαρίου. Όμως η Εκκλησία έχει αφιερώσει σ’ αυτήν την πέμπτη Κυριακή μετά το Πάσχα, την οποία ονομάζει Κυριακή της Σαμαρείτιδος.
Η Ανάληψη του Κυρίου εορτάζεται 40 μέρες μετά το Πάσχα, ημέρα Πέμπτη της 6ης εβδομάδας από το Πάσχα.
Όπως αφηγείται ο ευαγγελιστής Λουκάς στο Α’ κεφ. των Πράξεων των Αποστόλων, ο Ιησούς Χριστός, μετά την ανάστασή Του, παρέμεινε σωματικά στη γη 40 ημέρες, εμφανιζόμενος στους μαθητές Του και διδάσκοντάς τους για τη βασιλεία των ουρανών. Την τεσσαρακοστή ημέρα αναλήφθηκε στους ουρανούς (Μάρκ. 16, 19, Λουκ. κεφ. 24, Πράξεις, κεφ. 1), αφού τους ανανέωσε την υπόσχεσή Του για τον ερχομό του Αγίου Πνεύματος.
Η ανάληψη του Κυρίου έχει μεγάλη θρησκευτική σημασία, γιατί τότε ο Κύριος ανέβασε στον ουρανό και «κάθισε στα δεξιά του Θεού» την ανθρώπινη φύση Του (το ανθρώπινο σώμα και την ανθρώπινη ψυχή Του). Έτσι η ανθρωπότητα ανεβαίνει και εισάγεται στον κόσμο της θεότητας, πράγμα που αποτελεί την ύψιστη τιμή για τους ανθρώπους. Γενικά ο Ιησούς Χριστός είναι η γέφυρα που ενώνει Θεό και ανθρώπους (επειδή ο ίδιος είναι Θεάνθρωπος) και η ένωση με Αυτόν δίνει στους ανθρώπους τη δυνατότητα να ενωθούμε με το Θεό και να γίνουμε Άγιοι, πράγμα που είναι η διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας για τη σωτηρία.
Η Κυριακή των Αγίων Πατέρων της Α΄ Οικουμενικής Συνόδου (η Κυριακή μετά την εορτή της Αναλήψεως, έβδομη Κυριακή από το Πάσχα)
Μετά την εορτή της Αναλήψεως και πριν την εορτή της Πεντηκοστής, η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει θεσπίσει να τιμώνται οι 318 θεοφόροι Πατέρες, δηλαδή οι Άγιοι διδάσκαλοι του Χριστιανισμού, που συγκρότησαν την Α΄ Οικουμενική Σύνοδο στη Νίκαια της Μικράς Ασίας το 325 μ.Χ. και κατοχύρωσαν τη διδασκαλία της Εκκλησίας για την Αγία Τριάδα και τη θεότητα του Χριστού, καταδικάζοντας ως αίρεση την καινοφανή άποψη του Αρείου ότι ο Υιός του Θεού είναι δημιούργημα του Θεού, όπως οι άγγελοι, και όχι Θεός.
Η Κυριακή της Πεντηκοστής και Δευτέρα του Αγίου Πνεύματος
Πενήντα μέρες μετά το Πάσχα η Εκκλησία μας εορτάζει την κάθοδο του Αγίου Πνεύματος στους μαθητές του Χριστού, με την οποία ιδρύθηκε η Εκκλησία και άρχισε η ύπαρξη του Χριστιανισμού στον κόσμο. Το γεγονός περιγράφεται στο Β’ κεφάλαιο του βιβλίου Πράξεις Αποστόλων, που έγραψε ο άγιος ευαγγελιστής Λουκάς και βρίσκεται στην Καινή Διαθήκη, μετά τα ευαγγέλια.
Η εορτή αυτή θεωρείται ανάλογης σπουδαιότητας με το Πάσχα και τιμάται πανηγυρικά σε όλες τις ορθόδοξες ενορίες και ιερές μονές. Μάλιστα, μετά το τέλος της θείας λειτουργίας, τελείται ο Εσπερινός της Γονυκλισίας, με τις ευχές, που αναπέμπει ο ιερέας μαζί με όλο το χριστιανικό λαό προς το Θεό, πέφτοντας στα γόνατα. Από την Κυριακή του Πάσχα μέχρι την ημέρα της Πεντηκοστής (όπως και κάθε Κυριακή, όλο το έτος) η Ορθόδοξη Εκκλησία έχει θεσπίσει να μη γονατίζουν οι χριστιανοί για να προσευχηθούν, για να θυμούνται ότι, εξαιτίας της ανάστασης του Χριστού, οι άνθρωποι δεν είναι πια δούλοι του διαβόλου, της αμαρτίας και του θανάτου, ούτε δούλοι ανθρώπου, αλλά ελεύθεροι.
Έτσι, την ημέρα της Πεντηκοστής, όλη η Εκκλησία γονατίζει ξανά, όχι σε ένδειξη δουλικής υποταγής, αλλά λόγω της συντριβής μας για τις αμαρτίες μας και για τις θλίψεις μας – όποιες είναι για τον καθένα – και τις θλίψεις και τις πληγές όλου του κόσμου, με τον οποίο συμπάσχουμε. Το γονάτισμα αυτό συμβολίζει και την ανόρθωσή μας (καθώς σηκωνόμαστε), δηλ. την απελευθέρωσή μας διά του Χριστού από ό,τι και όποιον μας σκλαβώνει.
Τη Δευτέρα, μια μέρα μετά την Πεντηκοστή, εορτάζουμε την περίφημη γιορτή του Αγίου Πνεύματος, κατά την οποία τιμούμε το τρίτο Πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, που την προηγούμενη ημέρα είδαμε να επισκέπτεται τους αποστόλους και να παραμένει μαζί με τους χριστιανούς εις τον αιώνα.
Κυριακή των Αγίων Πάντων (η Κυριακή μετά την Πεντηκοστή)
Επειδή η Ανάσταση του Χριστού, η κάθοδος του Αγίου Πνεύματος και η ίδρυση της Εκκλησίας έφεραν στον κόσμο τη δυνατότητα ένωσης του ανθρώπου με το Θεό, η Εκκλησία καθιέρωσε να εορτάζονται σε μια κοινή εορτή όλοι οι άγιοι, όλων των εποχών, την Κυριακή που ακολουθεί αμέσως μετά τις εορτές της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος.
Η κοινή αυτή εορτή φανερώνει επίσης την ενότητα όλων των Ορθοδόξων Αγίων και κατ’ επέκταση όλων των ορθοδόξων Χριστιανών, όλων των εποχών και όλων των λαών, από την εποχή των Αποστόλων μέχρι σήμερα. Έχει σκοπό επίσης να τιμηθούν από την Εκκλησία, δηλαδή από τον ορθόδοξο χριστιανικό λαό, και εκείνοι οι Άγιοι, που τα ονόματα και η ζωή τους δεν έγιναν γνωστά στους ανθρώπους και που χωρίς αμφιβολία είναι πάρα πολλοί.
Τη Δευτέρα, μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων, αρχίζει η νηστεία των Αγίων Αποστόλων η οποία λήγει στις 29 Ιουνίου, εορτή των αγίων αποστόλων Πέτρου και Παύλου (ενώ στις 30 Ιουνίου εορτάζουν οι 12 Απόστολοι).
