Η μεγάλη δύναμη των αγίων εικόνων του Πάσχα
Δεν υπάρχουν πιο όμορφες, πιο δυνατές, πιο ουσιαστικές ημέρες για να δεθεί ένας Χριστιανός περισσότερο με την Αγάπη του Χριστού, από αυτές που προηγούνται του άγιου Πάσχα. Είναι μια περίοδος νηστείας, σωματικής και πνευματικής, ένας κερδισμένος χρόνος με τον Ιησού, μια «νησίδα» έξτρα ζωής για σκέψη, προβληματισμό και ανάταση προς τον Ουρανό.
Η προσευχή γίνεται πιο δυνατή, η ανάγκη για μετάνοια πιο έντονη και το πάθος για κατανόηση των θείων Παθών πιο φλογερό από κάθε άλλη εποχή. Σε αυτή τη διαδρομή του Ορθόδοξου Χριστιανού, οι Άγιες Εικόνες που σχετίζονται με τις ημέρες του Πάσχα, της μεγάλης γιορτής της Χριστιανοσύνης, συμπληρώνουν τα «εφόδια» στον δρόμο για τη μετάνοια, την προσευχή και τελικά τη μεγάλη ανάταση που βιώνει με την κορύφωση της Ανάστασης.
Αναπόσπαστο κομμάτι της προσευχής, της νηστείας, της κατάνυξης και της εξομολόγησης, οι Άγιες Εικόνες της Εβδομάδας του Πάσχα από την Ανάσταση του Λαζάρου και την είσοδο του Χριστού στα Ιεροσόλυμα έως και τον Μυστικό Δείπνο, τη Σταύρωση, την Αποκαθήλωση και την Ανάσταση του Χριστού, ενδυναμώνουν την Πίστη του Χριστιανού και τον συνδέουν απευθείας με το θείο Πνεύμα του Σωτήρα.
Η Κορυφαία Άγια Εικόνα της Ανάστασης
Η εικόνα της Ανάστασης απεικονίζει την απογείωση του δράματος της Μεγάλης Εβδομάδας με τον Αναστημένο Χριστό, στο κέντρο. Στο φωτοστέφανό Του η φράση «Ο ΩΝ», ο «Υπάρχων», Αυτός που δίνει ύπαρξη, που χορηγεί ζωή, αιώνια. Φως εκπορεύεται από όλο το σώμα Του και απλώνεται παντού. Με το χέρι Του κρατά τον Αδάμ και τους λυτρώνει από την πτώση τους, από την ανυπακοή τους, στην εντολή του Θεού. Δίπλα Του στέκονται οι προφήτες, αυτοί που κήρυξαν τον ερχομό Του.
Το σκηνικό της Ανάστασης, τα συμμετρικά και πανύψηλα, βραχώδη βουνά και ο τάφος που υπονοεί τον θάνατο που νικήθηκε συντριπτικά, τα σπασμένα ξύλα, υποδηλώνουν τη φθορά που σταμάτησε, τη λύπη που χάθηκε και το Θεό που νίκησε. Στο πάνω μέρος της εικόνας, ο τίτλος «Η Aνάστασις» δηλώνει ηχηρά την ανάσταση όχι μόνο του Χριστού, αλλά την Ανάσταση όλων των ανθρώπων.
Η Άγια Εικόνα της Ανάστασης του Κυρίου έχει τη δική της θέση στο σπίτι όλο τον χρόνο και ας εορτάζεται επίσημα την Κυριακή του Πάσχα αν και παραδοσιακά την πρώτη Ανάσταση οι Χριστιανοί τη γιορτάζουν στις 12 μ.μ. το Μεγάλο Σάββατο.
Η σημασία του εορτασμού είναι ότι o Χριστός με τον θάνατό Του και την Ανάστασή Του πάταξε τον θάνατο έχοντας σηκώσει το βάρος των αμαρτιών όλου του κόσμου. Το επόμενο πρωί μετά την ταφή του Ιησού, ορισμένες γυναίκες οδεύουν στον τάφο Του για να μυρώσουν το σώμα του Κυρίου. Όταν όμως φθάνουν εκεί, μένουν έκπληκτες καθώς βρίσκουν τον τάφο «ανοιχτό» και αφρούρητο. Ο τάφος ήταν άδειος και ένας Άγγελος τους ενημερώνει για το τι ακριβώς είχε συμβεί.
Εκείνες αμέσως παίρνουν τον δρόμο για την Ιερουσαλήμ προκειμένου να αναφέρουν τα γεγονότα στους μαθητές Του οι οποίοι όμως εμφανίζονται επιφυλακτικοί και μάλλον δύσπιστοι. Επιστρέφουν λοιπόν, στον Τάφο ο οποίος είναι άδειος. Μετά την Ανάστασή Του, Ο Ιησούς θα εμφανιστεί πρώτα στη Μαρία τη Μαγδαληνή αλλά και κατά τη διάρκεια της ίδιας μέρας θα παρουσιαστεί στον αγαπημένο Του μαθητή Πέτρο αλλά και στους υπόλοιπους αγαπημένους μαθητές, εκτός από τον Θωμά.
Η Ανάσταση του Χριστού είναι το πιο χαρμόσυνο μήνυμα της χριστιανοσύνης, είναι η πιο χαρούμενη μέρα για την Ορθοδοξία, είναι αυτή που σηματοδοτεί την αιώνια ζωή. Ωστόσο, στη βυζαντινή αγιογραφία η Ανάσταση, η στιγμή που ο Χριστός εξέρχεται από τον τάφο, δεν απεικονίζεται ποτέ. Δεν υπάρχει καμιά μαρτυρία που να περιγράφει τη στιγμή γι’ αυτό και δεν υπάρχει καμία εικόνα που να την αναπαριστά.
Για την απεικόνιση της Ανάστασης επιλέγονται εικόνες όπως του Αγγέλου που δείχνει τον τάφο στις Μυροφόρες, τον Άγιο Ιωάννη και τον Απόστολο Πέτρο που σκύβουν στο «κενό» μνήμα, τη Μαρία Μαγδαληνή πεσμένη στα γόνατα μπροστά στον Χριστό, την εικόνα «Η εις Άδου κάθοδος» και την πολύ γνωστή εικόνα «Χαίρε των Μυροφόρων», με τις Μυροφόρες να πέφτουν στα γόνατα μπροστά στον Χριστό. Το «χαίρε των Μυροφόρων» κοσμεί την Μονή της Αγίας Αικατερίνης του Σινά.
Η Εικόνα της Σταύρωσης και η τεράστια δύναμή της
Η Ιερά Μονή Βατοπαιδίου αποτελεί το μεγαλύτερο κτιριακό συγκρότημα Μονής του Αγίου Όρους. Το Καθολικό είναι χτισμένο ήδη από τον 10ο αιώνα, ενώ οι τοιχογραφίες του χρονολογούνται από τον 14ο αιώνα και εξιστορούν με περίτεχνη, αξιοθαύμαστη τεχνική τα πάθη του Χριστού. Στη Μονή απεικονίζονται μεταξύ άλλων, ο Μυστικός Δείπνος, η Αποκαθήλωση, η Σταύρωση και η Ανάσταση. Η εικόνα της Σταύρωσης απεικονίζει τμήμα της τοιχογραφίας που κοσμεί το καθολικό της Μονής του Βατοπαιδίου, ρίχνοντας φως μόνο στα τρία πρόσωπα του δράματος. Τον Χριστό, τον «Βασιλιά των Ουρανών», την Παναγία στα αριστερά του Σταυρού και τον Ιωάννη, σκυφτοί και καταβεβλημένοι.
Η Σταύρωση του Ιησού εορτάζεται τη Μεγάλη Παρασκευή και αποτελεί την κορύφωση των παθών και των μαρτυρίων και βασανισμών που υπέμεινε ο Κύριος και οδήγησαν στην Ανάστασή Του.
Μετά την προδοσία του Ιησού από τον Ιούδα ο Κύριος συλλαμβάνεται για να δικαστεί μπροστά στο Σανχεντρίν, από τον Πόντιο Πιλάτο και τον Ηρώδη Αντίπα πριν παραδοθεί για τη Σταύρωση.
Μετά τη φραγγέλωσή Του (σ.σ. μαστίγωμα), ο Ιησούς χλευάστηκε από τους Ρωμαίους στρατιώτες, οι οποίοι Τον αποκαλούσαν περιπαικτικά "Βασιλιά των Ιουδαίων". Ο Ιησούς ντυμένος με ένα πορφυρό διάδημα και ένα στεφάνι με αγκάθια, χτυπημένος και εξουθενωμένος από τις κακουχίες, έπρεπε να περπατήσει μόνος Του στο μέρος της μαρτυρικής Του σταύρωσης.
Στο μέσο της διαδρομής, λύγισε υπό το βάρος του Σταυρού, έτσι ο Σίμων ο Κυρηναίος Τον βοήθησε να το μεταφέρει μέχρι τον τόπο της Σταύρωσης. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής, το πλήθος Τον χλεύαζε μαζί με τους επαναστάτες και τους ληστές, ενώ συγκεκριμένοι μάρτυρες, συμπεριλαμβανομένου ενός εκατόνταρχου και μερικών γυναικών παρακολουθούσαν από μακριά, δύο από τις οποίες ήταν παρούσες και στην ταφή.
Μόλις έφτασε στον Γολγοθά (μτφ. κρανίου τόπος), σταυρώθηκε με την κατηγορία ότι ισχυρίστηκε ότι είναι ο βασιλιάς των Ιουδαίων, ενώ Τού προσφέρθηκε να πιεί ένα μείγμα χολής αναμειγμένο με ξύδι. Τα Ευαγγέλια του Μάρκου και του Ματθαίου αναφέρουν ότι το αρνήθηκε.
Ύστερα σταυρώθηκε και κρεμάστηκε μεταξύ των δύο καταδικασμένων ληστών. Το μαρτύριο του Ιησού μετά τη Σταύρωση διήρκησε 6 ώρες. Οι στρατιώτες πρόσθεσαν πάνω από τον σταυρό του Ιησού μια επιγραφή, πάνω στην οποία αναγραφόταν η φράση: ''Ιησούς ο Ναζωραίος, Βασιλιάς των Ιουδαίων'' και μοίρασαν με κλήρο τα ενδύματά Του.
Στη Σταύρωση παρευρισκόταν και η Μητέρα του Ιησού, η Παναγία Θεοτόκος με τον μαθητή του Κυρίου Ιωάννη στον πλευρό Της. Ο Ιησούς πριν αφήσει την τελευταία του πνοή φέρεται να είπε την φράση «Θεέ μου γιατί με εγκατέλειψες;» (Ηλί Ηλί λαμά σαβαχθανί) και λίγο αργότερα τα τελευταία του λόγια ήταν: «Τετέλεσται» δηλαδή όλα τελείωσαν. Οι Ρωμαίοι στρατιώτες δεν έσπασαν τα πόδια του Ιησού (για να εκπληρωθεί η παλαιοδιαθηκική προφητεία), σε αντίθεση με τα πόδια των δύο άλλων ληστών, καθώς Αυτός είχε ήδη παραδώσει το πνεύμα Του.
Στα τέσσερα ευαγγέλια, διάφορα υπερφυσικά γεγονότα ακολουθούν τη Σταύρωση και τον θάνατο, όπως σκοτάδι και σεισμός, και σε εκείνο του Ματθαίου, ανάσταση αγίων.
Το βράδυ αυτής της ημέρας γίνεται η περιφορά του Επιταφίου, ενώ οι καμπάνες στις εκκλησίες χτυπούν πένθιμα κατά τη διάρκεια όλης της ημέρας. Οι πιστοί συνήθως κρατάνε τα λουλούδια του Επιταφίου ύστερα από την περιφορά, επειδή τα θεωρούν θαυματουργικά.
Σε αρκετά μέρη της Ελλάδας οι πιστοί φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα, του μαθητή που πρόδωσε τον Κύριο, το οποίο καίνε συμβολικά μετά την περιφορά του Επιταφίου, ως τιμωρία για αυτό που έκανε. Τέλος, την ημέρα αυτή, οι πιστοί συνηθίζουν να επισκέπτονται τους τάφους των συγγενών και φίλων που έχουν φύγει από τη ζωή και συχνά τελούν τρισάγιο στη μνήμη τους.
Η εικόνα της Άκρας Ταπείνωσης απεικονίζει σε μια και μοναδική σκηνή τη Σταύρωση, τον Επιτάφιο Θρήνο και τον Ενταφιασμό. Στην εικόνα, που σε μεταγενέστερες συνθέσεις της εμφανίζονται δεξιά και αριστερά του Ιησού Χριστού, η Θεοτόκος να θρηνεί και ο Ιωάννης, ή μόνο η Θεοτόκος, υποδηλώνεται η ουσιαστική ταπείνωση του Ιησού, όχι μια εξωτερική ή αλτρουιστική συμπεριφορά, αλλά μια εσωτερική διαδικασία πραγμάτωσης της ζωής ως αγάπη και κοινωνία. Ακόμη και η Ανάσταση του Κυρίου, πραγματοποιήθηκε με τον τρόπο της ταπείνωσης. Η εικόνα είναι σύμβολο του Πάθους, που οδηγεί στην ταπείνωση, στον θάνατο, για χάρη των ανθρώπων.
Με την τελευταία κραυγή του Ιησού, ολοκληρώθηκε το επίτευγμά Του επί της γης, η νίκη του Χριστού στη μακρά πορεία προς την ένωσή Του με τον Πατέρα. Η πρωτότυπη εικόνα της «Άκρας Ταπείνωσης», χρονολογείται τον 16ο αι., ανήκει στην Κρητική σχολή, με ξύλο και αυγοτέμπερα και βρίσκεται στη Μονή Ιβήρων, στο Άγιο όρος.
Στο δείπνο αυτό υπήρξε ο άρτος που συμβόλιζε το σώμα του Ιησού και κρασί που συμβόλιζε το αίμα του. Αυτό λοιπόν το γεύμα αναβιώνουμε στη Θεία Λειτουργία.
Ο Μυστικός Δείπνος έλαβε χώρα στην Ιερουσαλήμ την τελευταία μέρα πριν τη Σταύρωση του Χριστού και σε αυτόν παρευρέθηκαν εκτός του Ιησού, οι 12 μαθητές Του. Την ανάμνηση αυτής της Ημέρας, η Εκκλησία μας τη μνημονεύει τη Μεγάλη Πέμπτη. Κατά τη διάρκεια αυτού του Δείπνου ο Ιησούς διδάσκει την ταπεινοφροσύνη στους μαθητές του αφού έπλυνε ο ίδιος τα πόδια τους και έπειτα τους κάλεσε με τις γνωστές φράσεις: «…λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου…» και «…πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦτο γάρ ἐστι τὸ αἷμά μου…» στην πρώτη Θεία Κοινωνία την οποία τους προτρέπει στη συνέχεια να μιμηθούν σε ανάμνησή Του.
Αξίζει να αναφερθεί ότι σε αυτό το δείπνο οι μαθητές ενημερώνονται ότι ένας από αυτούς θα Τον προδώσει, γεγονός που ταράζει τους μαθητές οι οποίοι αρχίζουν να ρωτούν ο καθένας αν είναι εκείνοι που θα Τον προδώσουν.
Στο τέλος ρωτάει και ο Ιούδας ο οποίος επιβεβαιώνεται πως αυτός θα έχει αυτό τον ρόλο και μετά από αυτό αποχωρεί από το Δείπνο. Σχετικά με τον Μυστικό Δείπνο, αξίζει να διευκρινιστεί ότι δεν ονομάζεται έτσι γιατί ήταν σε κάποια μυστική τοποθεσία αλλά γιατί αποτελούσε μια τελετή μύησης για τους μαθητές από τον Δάσκαλό Τους.
Η εικόνα αποτελεί «ρεαλιστική» απεικόνιση της στιγμής της Ανάστασης του Λαζάρου, έξω από την πόλη, στους βράχους, όπου ήταν λαξευμένο το μνήμα του Λαζάρου, σε αντίθεση με εικόνες της Ανάληψης ή της Ανάστασης του Ιησού, όπου υποβόσκει ο συμβολισμός.
Η απεικόνιση της στιγμής μεταδίδει τη φυσική πλευρά του θαύματος, θέλοντας να την κάνει προσιτή στην ανθρώπινη αντίληψη και υπογραμμίζει τα λόγια του Κυρίου «Εγώ ειμί η ανάστασις και η ζωή». Η πρωτότυπη εικόνα που στάθηκε έμπνευση για τον αγιογράφο, είναι η Έγερση του Λαζάρου που βρίσκεται στην Κύπρο.
